Doğu Türkistan'ın asırlardır çektiği zulüm ve acının temelinde FETÖ benzeri bir yapılanma olduğunu pek az insan bilir... Bu #15Temmuz'da öncekilerin aksine, az bilinmeyen bir ihaneti anlatalım. Lütfen dikkatlice okuyalım ve paylaşalım. Bilgisel başlıyor.

1* 1677 yılına gelindiğinde dini gücünün yanında siyasi ve ekonomik gücünü de toparlamış olan Appak, iktidar için çok büyük bir tehdit halini almıştı. Üstelik Appak'ın ardındaki dini oluşum topluma oldukça yayılmıştı. Devletin başındaki İsmail Han tehlikenin farkındaydı.

2* Appak, başına gelecekleri haber alır almaz Keşmir üzerinden yurt dışına kaçtı. İlk adresi Tibet'ti. Orada, Tibetlilerin dini lideri 5. Dalay Lama ile görüştü. Dış destek talep etti.

3* Dalay Lama, geçmişte müslümanların Tibet'e yaptığı akınların intikamını almak istiyordu. Bu nedenle Appak'ın destek talebinden memnun oldu. Dalay Lama, Appak'a destek olması için eski öğrencisi Galdan'la irtibata geçti.

4* Galdan, civardaki güçlü ülkelerden biri olan Kalmuk Hanlığı'nın lideriydi. Aynı zamanda Dalay Lama'nın öğrencisi olan Galdan, Doğu Türkistan'ı işgal için Appak'ı kullanmayı kabul etti.

5* Appak, kendi ülkesini ele geçirmek için geleneksel düşman Dalay Lama ve Kalmuk Hanlığı'ndan destek istiyordu. Galdan, Doğu Türkistan'ın işgali için ayağına gelen bu fırsatı güzel şekilde değerlendirdi.

6* Yapılan plana göre Kalmuk Hanı Galdan ordusuyla Doğu Türkistan'a girecek, Appak ise yaşanan işgali fırsat bilerek ülkede iç karışıklık çıkaracak, böylece Doğu Türkistan işgal edilecekti. Galdan ise hizmetlerinin karşılığında iktidarı kuklası olan Appak'a verecekti.

7* Kısa süre plan devreye kondu. Kalmuk ordusu 1678'de Muzart Geçidi'ni geçerek Doğu Türkistan'a girdi. Ülkenin işgale direnmesini engellemek için Kalmuk ordusunun başına Appak geçirilmişti. Böylece ülkedeki Appak yanlıları İsmail Han'ı terk etti. Plan tıkır tıkır işliyordu.

8* Doğu Türkistan, bir süredir Appak - İsmail Han çekişmesi altında bölünmüş durumdaydı. Ülkede zaten ciddi iç karışıklıklar vardı. Milli birlik bozulduğu için Kalmuk ordusuna karşı bir ve bütünlük sağlanamamıştı. Ordunun başında Appak olması da direnişi etkiliyordu.

9* Appak'ın dış destekli ordusunu ilk karşılayan, İsmail Han'ın oğlu Babak oldu. Yaşanan savaşta Babak öldürüldü. Appak kısa sürede Kaşgar'a vardı. Halkın bir bölümü Appak'ı Kaşgar'da sevinçle karşıladı. İsmail Han ise ordusuyla Yarkent'te bekliyordu.

10* Appak liderliğindeki ordu ülkeyi saran destekçileriyle birlikte Yarkent'e yöneldi. Yaşanan savaşta Yarkent valisi Evez Beg de öldürülünce İsmail Han kaybettiğini anlayıp çekildi. Böylece Appak, dış destekle ve içerdeki hainleriyle birlikte Doğu Türkistan'ı ele geçirdi.

11* Kalmuk lideri Galdan, Doğu Türkistan'ın yönetimini Appak'a verdi. Appak sıkı bir kadrolaşma hareketi başlattı. Appak'ın oğlu Yahya, valiliğe getirildi. Dış destekle idareyi ele alan Appak, işgale direnen İsmail Han yanlılarına karşı büyük bir kıyım başlattı.

12* Appak'ın kıyımı esnasında İsmail Han ve ailesi de ele geçirilip esir edildi. Appak ülkeyi ele geçirmişti ama yönetemiyordu. Belli bir kesim dış destek sayesinde gelen Appak'ı hain olarak tanıyordu.

13* Appak esasında bir dini cemaat lideriydi. Fakat ülkeyi Kalmukların bir kuklası olarak yönetiyordu. Pek çok mevkide Kalmuk devlet adamları bulunuyordu. Doğu Türkistan, ihtiraslı bir hocanın elinde kukla halini almıştı.

14* Appak, kendisine duyulan öfkeyi bitirebilmek için İsmail Han'ın esir edilen kardeşi Mehmet Emin'e yetki verdi. Onu kukla gibi kullanacaktı. Fakat bu hamle çözüm olmadı. Mehmet, aldığı yetkiyi, Kalmuklu işgalcileri ülkeden atmak için kullanmaya kalktığında ortadan kaldırıldı.

15* Doğu Türkistan, tam 14 yıl boyunca adeta Kalmuk mandası altında yönetildi. Kalmukların kuklası olarak ülkeyi idare eden Appak, 1693 yılında öldüğünde geriye işgal edilmiş, istikrarı tamamen yok olmuş ve ikiye bölünmüş bir devlet bıraktı.

16* Doğu Türkistan bu süre zarfında iki büyük dini örgüt arasında parçalanmış, siyaset tamamen dini akımların kontrolü altına girmişti. Peki, asırlarca büyük bir medeniyet olarak yaşamış Uygurlar nasıl oldu da bu hale gelmişti?

17* Doğu Türkistan'ı parçalayan bu hazin hikaye Türklerin ünlü din adamı Ahmet Yesevi'nin 10. asırda ölümüyle başlayan. O tarihe dek İslam'ı Acemlerden öğrenen ve kendi kültürüyle harmanlayan Türkler, o tarihten sonra Arap ve Fars dini akımların etkisi altına girmeye başlar.

18* Yesevi ekolu, dini akımların siyasi işlere bulaşmasına karşı çıkıyordu. Fakat Yesevi'nin ölümüyle etkisi artan Arap ve Fars ekolü, dini akımları siyasete çekmeye başladı. Yayılan bu akımlar, 14. asırda Timur'a adeta toslar.

19* Güçlü lider ve devletlerin olmadığı dönemde gücünü artıran siyasi-dini akımlar, Timur'un güçlü bir lider olarak ortaya çıkmasıyla etkisi kaybetmeye başlar. Bu dini/siyasi akımlar Timur'un etkisini kırabilmek için onu suikastle ortadan kaldırmayı bile düşünür.

20* Timur'un güçlü kişiliğine karşı fazla ses çıkaramayan dini/siyasi akımlar, onun ölümüne oldukça sevinir. Timur öldükten sonra yerine geçen oğlu Şahruh bu dini/siyasi akımların etkisindedir. Şahruh döneminde devletteki etkisini artıran dini/siyasi akımlar oldukça güçlenir.

21* Şahruh'un ardından tahta Timur'un torunu ünlü bilim adamı Uluğ Bey geçer. Uluğ Bey'in, dini/siyasi akımlarla arası iyi değildir. Timur'a diş geçiremeyen cemaatler, Uluğ Bey'in ayağının kaydırmayı başarır.

22* Uluğ Bey iyi bir bilim adamı ve kaliteli bir entelektüeldir. Ünlü Türk bilim adamı Ali Kuşçu'nun da arkadaşıdır. Devlet idaresi kötü olan Uluğ Bey, yaklaşan tehlikeyi fark edemez ve cemaatlerin taarruzları karşısında iktidar mücadelesini kaybeder.

23* Uluğ Bey'in oğlu Abdüllatif, cemaatlerin kontrolü altına girmiştir ve babasına karşı darbe yaparak iktidarı ele geçirir. Uluğ Bey hayatının kalanını bilim adamı olarak geçirmek ve Mekke'ye gitmek ister. Abdüllatif babasının bu isteğini kabul eder ve onu gönderir.

24* Fakat cemaatler Abdüllatif'i etkileyerek babasını idam etmesi yönünde ikna eder. Uluğ Bey Mekke yolunda yakalanır ve oğlunun emriyle idam edilir. Uluğ Bey'i yok eden cemaatler Ali Kuşçu'yu da hedefe alır. Ali Kuşçu kaybettiği bilim ortamı nedeniyle ülkeyi terk eder.

25* Ali Kuşçu bir süre boyunca Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan'ın yanında bulunur. Daha sonra Fatih Sultan Mehmet tarafından tespit edilir. Fatih, bu büyük bilim adamını Osmanlı'ya davet eder ve onu Ayasofya Medresesi'nin başına getirir.

26* Devlet otoritesi büyük oranda dini akımların eline geçen Timurlular bir süre sonra dağılır. Bölgede uzun süre devlet otoritesi sağlanamaz. Dini akımlar ise güçlendikçe kendi arasında bölünür ve Ak Tağlıklar ve Kara Tağlıklar şeklinde iki büyük grup olarak bölünür.

27* 1600'lere gelindiğinde Doğu Türkistan bu iki büyük dini grubun kontrolüne girer. İsmail Han, Kara Tağlıklar mensubudur. Appak ise Ak Tağlıkların mensubudur. Bu dini gruplar ülkede büyük bir bölünmeye neden olur. Ve Appak dış destekle ülkenin işgalinin önünü açar.

28* Bu dini gruplar o kadar derinden bölünmüştür ki, birbirlerinin iktidara gelmesindense ülkenin dış destekle işgal edilmesini yeğlerler. Nitekim öyle de olur. Appak, İsmail Han'a karşı Budist Kalmuklarla birlik olup ülkenin işgaline ortam hazırlar.

29* Türkistan'da yükselen siyasileşmiş dini akımlar büyük bir bölünmüşlüğe neden olur. 8-10. asır arasında yaşanan bilim furyası ortadan kalkar ve yerini sonu gelmeyen mücadeleler alır. Doğu Türkistan bu girdapta gittikçe güçsüzleşir ve Kalmuklar tarafından işgal edilir.

30* Appak'ın 1693'te ölümünün ardından iç karışıklıklar bitmez. Appak'ın lideri olduğu dini akım arasında iç çatışma yaşanır. Appak'ın eşi ile oğlu arasında yaşanan çatışma ülkeyi tamamen bitme noktasına getirir. Bunların her ikisi de müritler tarafından öldürülür.

31* Devlet otoritesinin tamamen ortadan kalması üzerine bölgeler kendi bağımsızlığını ilan etmeye başlar. Çeşitli şeyhler liderliğini ilan eder ve Doğu Türkistan'da siyasi birlik tamamen sona erer.

32* Bazı şeyhler, Kalmuk işgalinden çekindiği için Kalmukların düşmanı olan Çin'den destek ister. Çin, tam 1800 yıl önce, General Ban-Chao tarafından üretilen Doğu Türkistan'ı işgal politikasına yeniden hayat verir.

33* Tamamen bölünmüş olan Doğu Türkistan'da bazı bölgeler Kalmuklara direniş başlatıyor, bazı bölgeler Çin'e bağlılık bildiriyor ve bazı bölgeler de kendi bağımsızlığı için mücadele ediyordu. Bu bölünmüşlük, Çin açısında muazzam bir fırsattı.

34* 7 yıllık iç savaşın ardından tamamen tükenen Doğu Türkistan, 1700 yılında Kalmuk tahtına geçen Çivan tarafından işgal edildi. Çivan, Çin'le yaşadığı sorunlara karşı topraklarını doğuya doğru büyütmek istemişti.

35* Çivan, kendisinden önceki lider Galdan gibi Doğu Türkistan'ı mandası altına almamış tamamen işgal etmişti. Dini/siyasi akımlar tarafından parçalanan Doğu Türkistan artık Budist düşmanları tarafından işgal edilmiş ve kıyımdan geçirilmişti.

36* Fakat Uygurların çilesi bununla bitmedi. Çivan'ın ölümünden sonra tahta geçen Sirin, Doğu Türkistan'ı daha iyi sömürebilmek için dini akımlardan birinin lideri olan Danyal'ı vali tayin eder. Uygurlar, büyük vergiler altında inim inim inler.

37* Danyal, Kalmuklara iyi hizmet ederek kendi cemaatini güçlendirip zenginleştirmeye başlar. Danyal'ın ölümüyle Kalmuklar onun oğlu Yakup yeni vali olur. Bu süreç 1755'e dek sürer.

38* Kalmuk lideri Sirin'in ölmesiyle Kalmuk devletinde taht kavgası başlar. Durumdan istifade eden Danyal'ın oğlu Yusuf, Doğu Türkistan'ın bağımsızlığı için mücadele başlatır.

39* Yusuf, ülkenin bağımsızlığı için mücadele verirken, karşıt dini akımın mensupları ona karşı harekete geçer. Ülkeyi kemirip bitiren dini/siyasi akımlar bir kez daha bütünlüğü bozmaktadır. Bu sıralarda hiç hesapta olmayan bir gelişme yaşanır.

40* Kalmuk Hanlığı'nın yaşadığı taht kavgasını fırsat bilen Çin, askeri bir harekat başlatarak Batı'ya doğru ilerlemeye başlar. Çin ordusu kısa sürede Kalmuk hanlığını dağıtır.

41* Doğu Türkistan ise olanlardan habersiz şekilde Ak Tağlık ve Kara Tağlık olarak hala iç mücadele yaşamaktadır. Yusuf'un rakibi Burhaneddin, Çin desteğini arkasını alır. Yusuf'un zamansız ölümü üzerine Yakup Kara Tağlıkların başına geçer.

42* Çin destekli Burhaniddin, Yakup'u mağlup ederek Kaşgar'ı ele geçirir. Yarkent'e sığınan Yakup son bir savaş yapmak niyetindedir. Burhaniddin şehre gelerek halka bir bildiri yayınlar.

43* Burhaniddin, Çin'in Kalmukları ele geçirdiğini ve Doğu Türkistan'ın Çin'e direnmemesini ister. Eğer Çin'e biat edilirse bir sorun yaşanmayacağını, Çinlilerin buna kendi dinlerine göre söz verdiğini ilan eder.

44* Burhaniddin, Çin'e biat edilmemesi halinde Çin'in ülkeyi tamamen işgal edeceğini söyler ve teslimiyet ister. Yakup ise bağımsızlık için savaşmak niyetindedir. Fakat Yakup'un en yakın adamı Gazi, gizlice Burhaniddin'e biat eder.

45* Yakup, bağımsızlık için son savaşı vermek üzereyken en yakın adamı Gazi'nin ihanetine uğrar. Yakup, ağır bir saldırıya maruz kalır ve mücadeleyi kaybeder. Yarkent'te Yakup'a biat edenler kıyımdan geçirilir.

46* Burhaniddin, Yakup'u ortadan kaldırdıktan sonra Çin desteğiyle başa getirilir. Doğu Türkistan artık Kalmuk değil Çin kuklası halini alır. Burhaniddin, Çin'in tüm taleplerini yerine getirir ve ağır vergileri halkın omzuna yükler.

47* Doğu Türkistan'daki Çin işgali 1757'den 1865'e de sürer. Böylelikle 18 asırlık Çin hayali gerçekleşmiş olur. 1865'e Yakup Bey öncülüğünde ciddi bir isyan çıksa da yıllar boyunca harap olan ve bölünen Doğu Türkistan, Çin karşısında direnemez. İsyan, 12 yılda bastırılır.

48* 1877'de bastırılan Yakup Bey isyanı akabinde Doğu Türkistan 1882'ye kadar Çin ordusu tarafından harap edilir. Ve 1882 yılında Çin İmparatoru'nun emriyle Doğu Türkistan bölgesi Şin Cang (Xin Jiang) olarak ilhak edilir ve Çin vilayeti olur.

49* Doğu Türkistan'ın son büyük isyanı Çin'in Japonya tarafından işgal edildiği ikinci dünya savaşı sonrasında yaşandı. 1944 yılında Alihan Töre önderliğinde Doğu Türkistan Cumhuriyeti kuruldu.

50* Fakat Doğu Türkistan işgal ve iç savaşlarla geçen asırlar neticesinde oldukça zayıflamıştı. Nüfus azalmıştı. Gelişmişlik yoktu. Çin'deki iç savaşı kazanan komünistler, Doğu Türkistan'ı yok etmek için Ruslarla anlaştığında her şey bitmek üzereydi.

51* Mao, bir konferans için Doğu Türkistan önderlerini Pekin'e davet etti. Fakat bu bir tuzaktan ibaretti. Türkistanlı liderleri taşıyan uçak havalandı fakat asla varamadı. Liderleri uçak kazasıyla (!) yok edilen Doğu Türkistan Aralık 1949'da Çin işgaline uğradı.

52* Dini/siyasi akımlar tarafından bölünen ve tüm gücünü yitiren Doğu Türkistan, hainler nedeniyle önce Kalmuklar ve daha sonra Çin tarafından işgal edildi. Tarihte büyük medeniyet kurmuş Uygurların yaşadığı çile hiç bitmedi. Ve hala devam ediyor.

53* Tarih, bilenler için çok acı ibretlerle doludur. Dinin siyasete alet edilmesi ve ülkenin dini/siyasi akımlar tarafından bölünmesi, Doğu Türkistan için oldukça ibret vericidir. Bunun başka bir örneğini 15 Temmuz'da ülkemiz yaşadı.

54* Kendi dini/siyasi örgütünü ülkenin hakimi yapmak isteyen FETÖ, bunun için "dini" kullanarak önce güçlendi. Akabinde siyasete karışarak taraftar topladı. Ve nihayetinde dış destekle ülkeyi ele geçirmek istedi. İBRET ALINMAYAN TARİH TEKERRÜR EDER.

55* Ülkede alakalı alakasız her konunun FETÖ'ye bağlanması yüzünden ilk tweete "Doğu Türkistan'la FETÖ'nün ne alakası var kardeşim" şeklinde tepki gösteren arkadaşların şimdi bir kez daha düşünmesini isterim. Bilgisel bitmiştir.

56* Kaynaklar: 1- Doğu Türkistan'ın Hazin Yılları - Feyzullah Uygur 2- Doğu Türkistan İçin Savaş - İklil Kurban 3- Şarki Türkistan Cumhuriyeti - İklil Kurban